Deflatie

Het is alweer een jaar of vier, vijf geleden dat ik in op het wetenschapsforum voorstelde dat de Nederlandse economie het beste af zou zijn met een echte deflatie. Daar kwam door de meeste economie studenten en afgestudeerden een storm van kritiek op: deflatie is het slechtste wat een land kan overkomen. Met de gebruikelijke argumenten: uitstel van aankopen (alles is morgen goedkoper), daardoor daling van de productiviteit (als uitkopen uitgesteld worden, hoeft er ook niet zoveel mee geproduceerd worden), met als gevolg economische krimp en dat zou dan weer leiden tot welvaartsdaling, hoge werkeloosheid en andere rampen.

Dit is het bekende verhaal van de economen zoals dat ongeveer sinds Keynes geleerd en ingepeperd wordt: economische groei is belangrijk om de welvaart te doen stijgen en een lage werkeloosheid te krijgen. Maar ik ben het daar niet mee eens. Sterker: ik denk dat de welvaart meer baat heeft bij een economische krimp dan een economische groei. Het is maar wat je definieert als welvaart.

Wat zijn nu eigenlijk de voorwaarden en gevolg van economische groei? Economische groei is alleen gebaseerd op het groeien van de productiviteit van een land (zolang we van de economische groei van een land uitgaan). Maar productiviteit is alleen zinvol, en zal ook alleen plaatsvinden, als er afzet mogelijkheden voor het geproduceerde zijn. Dat kunnen produkten (spullen) of diensten zijn, uiteindelijk moeten de produkten en/of diensten wel afgenomen worden.

Dat impliceert dat verhoging van de productiviteit alleen mogelijk is als er steeds meer afnemers zijn, óf de levensduur van het geproduceerde steeds korter wordt zodat vervanging eerder nodig is. Dat zijn dus de twee pijlers waar economische groei op rust: omvang van de afzetmarkt, eigenlijk alleen te verhogen door steeds meer mensen in een land te stoppen, en kortere levensduur wat er in resulteert dat er steeds meer grondstoffen verbruikt worden, de vuilnisbergen steeds hoger worden, het milieu steeds verder aangetast wordt, en we alleen nog maar van de ene naar de andere hype aanlopen.

En wat zijn momenteel de grootste problemen op onze aardbol? Te veel mensen en een te hoge aanslag op het milieu. Omdat er teveel mensen zijn raken onze voedselbronnen op, gaan mensen wonen op plaatsen waar dat eigenlijk niet kan (denk aan overstromingen, lawines, watersnood, maar ook zoals nu in de Hoorn van Afrika, droogte), krijgen we te maken met nieuwe zeer besmettelijke ziektes (omdat er teveel mensen opeengepakt zitten), en moeten we noodgedwongen de toch al schaarse natuurlijke produkten (ontkapping, stuwmeren) ruimen om woonruimte voor mensen te maken. En om de produktie hoog te houden wordt dat deel van de aarde wat niet voor mensen gebruikt wordt vernietigd omdat we stroom nodig hebben, omdat we mineralen nodig hebben, of we vergiftigen de natuur met allerlei kunstmatig gefabriceerde producten, resten van het productieproces.

Dat rijmt bij mij niet met welvaart. Welvaart betekent dat ook de volgende generatie en de generatie daarna een goed leven kan leiden, zonder dat zich allerlei rampen voordoen, zonder dat er hongersnood optreed of zonder dat je de mogelijkheid hebt rust te zoeken in de natuur. En dus ben ik nog steeds van mening dat een economische krimp beter is voor de welvaart dan een economische groei.

Waar economische groei ook toe kan leiden is inmiddels wel duidelijk geworden uit de financiële crisis, waarbij decennia lang virtueel geld gebruikt is om productiviteit te verhogen. Economie is van oorsprong de wetenschap die zich richt op het eerlijk verdelen van schaarse middelen. Onze huidige economie is er alleen maar op gericht meer geld te creëren en dit op een bepaald niet eerlijke wijze te verdelen. Geld is geen schaars middel, je kan bijdrukken wat je wilt (en dat gebeurt ook regelmatig). En het wordt al helemaal niet eerlijk verdeeld.

Dus economen onder ons: ga eens terug naar de basis van wat economie zou moeten zijn. En bedenk dan dat een geleide deflatie weliswaar tot een korte depressie zal leiden maar dat omdat het een geleide deflatie is, dit geen ramp is. En als na een jaar of wat, de productiviteit gedaald is tot een niveau wat nodig is om de bestaande populatie te voorzien van duurzame producten en diensten, zal er een stabilisatie optreden en kan er een echt nieuw economisch systeem ingevoerd worden waarbij de schaarse middelen op eerlijke wijze verdeeld worden. Geld is dan niet meer zo belangrijk en alleen nog maar een ruilmiddel dat de echte waarde van producten en diensten vertegenwoordigd. En ja, we zullen wel even door de zure appel heen moeten. Maar zoals bekend: zachte heelmeesters maken stinkende wonden.

Het zal echter niet gebeuren. Zolang staten en economieën nog geleid worden door oude mannen in grijze pakken, die een Keynesiaanse opvoeding hebben gehad, zijn we gedoemd volgzaam te zijn aan het voor hun hoogste doel: economische groei.